تفسیر آیه ۱۲۳ سوره مبارکه بقره ... | ظرف ظهور حق ... | تنهایی انسان در قیامت ...
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
اَلسَّلامُ عَلَیکمْ یا اَهْلَ بَیتِ النُّبُوَّة
**************
تفسیر آیه ۱۲۳ سوره مبارکه بقره
قیامت که ظرف ظهور حق است، برای انسانهای نورانی سراسر روشنی و به منزله روز و برای دیگران همواره تاریک و ظلمانی و به مثابه شب است.
و اتّقوا یوماً لاتجزی نفس عن نفس شیئاً و لایقبل منها عدل و لاتنفعها شفاعه و لا هم ینصرون (۱۲۳)
گزیده تفسیر
قیامت که ظرف ظهور حق است، برای انسانهای نورانی سراسر روشنی و به منزله روز و برای دیگران همواره تاریک و ظلمانی و به مثابه شب است.
قیامت یوم الفصل نام گرفته و نظام حاکم بر آن فردی است، نه اجتماعی؛ یعنی در حالی که همه انسانها جمع‌اند، هر فرد فُرادا و منقطع از دیگری است؛ چنان که منقطع از همه علل و عوامل و اسباب و اموری است که در دنیا با آنها ارتباط تکوینی یا قراردادی داشت؛ از این رو در آنجا هیچ عاملی، اعم از ضوابط و روابط، برای تقلیل و تخفیف عذاب از تبهکار مؤثر نیست و
بر همین اساس خدای سبحان به طور مکرر اموری را که گمان کفایت آن می‌رود به صراحت نفی می‌کند؛ بنابراین، در قیامت هیچ کس از دیگری کفایت نمی‌کند و هیچ کاری، اعم از کسب، خرید و فروش، عِدل‌گیری و فدیه و عوض دادن، ایثار و حتّی کمک عاطفی از کسی ساخته نیست.
در آن روز، تبهکار گرفتار کار خویش است و نه تنها برای دیگری که برای خود نیز نمی‌تواند کاری از پیش ببرد، بلکه به امید رهیدن از عذاب در آرزوی فدا کردن دیگران است. انسان وارسته و پرهیزکار نیز مأذون نیست برای دیگری کاری کند؛ از این رو شفاعت شافعان نیز که به اذن خداوند شفاعت می‌کنند به حال تبهکار نافع نیست، مگر آنان‌که دارای دینی مرضی و خداپسند بودند. چون در این‌حال ممکن است برخی از شافعان مأذون شوند تا از این مرضی‌الدین‌ها شفاعت کنند.
تفسیر
ظرف ظهور حق
واژه‌های «یوم» و «یومئذ» در قرآن کریم نوعاً درباره قیامت به کار رفته و گاه بر غیر قیامت نیز اطلاق شده است. مقصود از «یوم» آنجا که ناظر به قیامت است، روزِ در برابر شب یا مجموع شبانه‌روز نیست؛ زیرا آنگاه که بساط شمس و قمر آسمان و زمین درهم پیچیده شد لیل و نهاری نیست تا شبی در برابر روز وجود داشته باشد. واژه «روز» در این کاربرد به معنای «ظرف ظهور حق» است؛ ﴿ذلک الیوم الحق) ۱ نه روز در برابر شب یا مجموع شب و روز،
^ ۱ – ـ سوره نبأ، آیه ۳۹٫
و اگر طول آن روز زمانی برابر با هزار یا پنجاه هزار سال ذکر شده؛ ﴿إنّ یوماً عند ربّک کألف سنهٍ ممّا تعدّون) ۱ ﴿تعرج الملائکه و الروح إلیه فییوم کان مقداره خمسین ألف سنه) ۲ مراد طولانی بودن آن مدّت و ناظر به کثرت و امتداد است، نه اینکه با سپریشدن آن پنجاه هزار سال غروب پدید آید و شب فرا رسد. گواه مطلب این است که برای اهل تقوا همان پنجاه هزار سال به اندازه زمانِ گزاردن یک نماز واجب است؛ «…والذی نفس محمدٍ بیده إنّه لیخفّف علی المؤمن، حتی یکون أخف علیه من صلاهٍ مکتوبهٍ یصلیها فی الدنیا» ۳ در آنجا نور از آنِ خود انسان است؛ از این رو اگر انسان نورانی بود برای همیشه در روشنی به منزله روز، وگرنه برای همیشه در تاریکی به مثابه شب است؛ زیرا آن کس که نور ندارد از نور دیگری نیز نمی‌تواند استفاده کند
تنهایی انسان در قیامت
گاهی ممکن است خَلْفِ طالح به سیره سَلَف صالح مغرور شود و برای رهایی از کیفر تلخ گناه خود به آن بسنده کند و اقبال تبار و نیای محقِّق و متعبد خویش را کفّاره اِدبار خود تلقی کند، یا سنگینی بار گناه خود را با شفاعت آنان تخفیف دهد. در چنین فضای موهومی از طرف خدای سبحان حکم عدم فدیه و نصرت و شفاعت ارائه شد که برخی از آنها هیچگاه وجود ندارد و بعضی فی‌الجمله موجود است ولی به حال آنها نافع نیست.
در آن روز که همه به «الله» بازمی‌گردند؛ ﴿و اتّقوا یوماً ترجعون فیه
^ ۱ – ـ سوره حجّ، آیه ۴۷٫
^ ۲ – ـ سوره معارج، آیه ۴٫
^ ۳ – ـ بحارالأنوار، ج۷، ص۱۲۳٫
^ ۴ – ـ سوره نور، آیه ۴۰٫
تذکّر: آیه مورد بحث تنها با اندکی تفاوت، مشابه آیه ۴۸ همین سوره است. تغییر کوتاه و تفاوت اندک آیه ۴۸ و آیه ۱۲۳ در این است که در آیه ۴۸ شفاعت قبل از عدل ذکر شده و در آیه ۱۲۳ بعد از آن، و در آیه ۴۸ قبول، به شفاعت و اخذ، به عدل اسناد داده شده و در آیه ۱۲۳ عنوان قبول به عدل و نفع به شفاعت منسوب شده است. این تنوّع، گذشته از آنکه هر تفنّنی برای زدودن ملال مؤثر است، نکته‌ای دیگر را ممکن است به همراه داشته باشد و آن اینکه گاهی اهتمام به شفاعت است و زمانی اعتنا به عدل و تقدیم هر کدام برای رعایت اهمیّت همان چیزی است که مقدم داشته شده است ۲ . ضمناً این نکته معلوم می‌شود که در ناکارآمدی در معاد فرقی بین دو عنوان یاد شده، یعنی شفاعت و عدل نیست.
منبع (...):
**************
*****
التماس دعا
برچسب ها : تفسیر آیه ۱۲۳ سوره مبارکه بقره,سوره مبارکه بقره,سوره بقره,تفسیر,ظرف ظهور حق,قیامت,تنهایی,انسان,تفسیر قرآن کریم,قرآن کریم,قرآن,
